پژوهشگر

توبه اجتماعی در دعای سی و هشتم صحیفه

وسعت نگاه و پیشوای من و تو، آن چنان عمیق و گسترده است که نه تنها در بحبوحه عمل، بلکه در پیمانه ذهن و دل خویش نیز از دیگران غافل نیستند. در هنگامه دعا ـ محملی که دل او با مالک هستی پیوند خورده است ـ دیگران را از یاد نمی برند.

دعای سی و هشتم صحیفه،  دعایی است همراه با توجه و عذرخواهی. آنچه توبه در ذهن من و تو تداعی میکند، درخواست پوزش از محضر الهی به خواطر گناهی است که مربوط به حق الله است. همیشه به من و تو گفته اند برای ادای حق الناس باید به فردی که حقش را ضایع ساخته ای رجوع کنی و حلالیت بگیری. اما امام سجاد در این دعا ابتدا از محضرالهی به خاطر تضییع حقوق اجتماعی دیگران پوزش می طلبد و این توبه را موجب جلب رحمت الهی قلمداد می­کند: توبةً توجِبُ لی مَحَبَّتِک و اندرزدهنده ­ای است برای رویارویی با گناهانی نظایر آن: واعظاً لما بین یدیَّ من اشباههنّ.

وقتی مصادیق پوزش امام را در این دعا نظاره می­کنی، وسعت نگاه امام بیشتر خودنمایی می­کند. آنجاکه پوزش می طلبد از اینکه:

اگر در حضور من به مظلومی ستم رفته و من او را یاری نکرده­ام: من مظلومٍ ظُلِمَ بحضرتی فلم انصره

اگر در حق من احسانی صورت گرفته و سپاسگزار ان نبوده ­ام:  من معروفٍ اُسدی الیَّ فلم اشکره

اگر خطاکاری از من پوزش خواسته و من آن را نپذیرفته ­ام: من مسییٍ اعتذر فلم أعذره

نیازمندی از من چیزی طلب کرده و من به او نبخشیده ام: من ذی فاقةٍ سألنی فلم اوثره

مؤمنی بر گردن من حقی داشته و من آن را به جا نیاورده ام: من حقٍ ذی حقّ لزمنی لمؤمنٍ فلم اُوَفّره

عیب مؤمنی بر من آشکار گردیده و ان را نپوشانده ام: من عیب مؤمنٍ ظهر لی فلم أستره

انفاق، یاری مظلوم، اداکردن حقوق، عیب پوشی، تشکر کردن از حقوقی است که در دعای سی و هشتم صحیفه مرکزیت دارد.

اما….

امام از همه این گناهان مبراست، او معصوم است. پس توبه اجتماعی از  این موراد، تذکری است به من و تو تا هیچ گاه دیگران از یاد نبریم، حتی در پیمانه ذهن و دل خویش.

انشاءالله